Al meer dan 20 jaar pleit Arisa voor ketentransparantie. In al onze rapporten waarin wij schendingen van arbeidsrechten in de kleding-, natuursteen- en zadenindustrie melden, roepen we bedrijven op om transparant te zijn over hun toeleveringsketen. Ketentransparantie is essentieel om de risico’s op mensen- en arbeidsrechtenschendingen in toeleveringsketens in te schatten, op te merken, aan te pakken en te voorkomen.
Transparantie van grondstof tot eindproduct
Onder ketentransparantie verstaat Arisa het publiekelijk communiceren van de namen en adresgegevens van leveranciers – van grondstof tot eindproduct. Dus zowel informatie van directe leveranciers, zoals de exporteurs van natuurstenen platen, kledingstukken en leren schoenen, tot aan leveranciers dieper in de keten op het niveau van groeves, spinnerijen, katoenvelden en leerlooierijen: de volledige toeleveringsketen.
Ketentransparantie is essentieel bij maatschappelijk verantwoord ondernemen
Arisa verwacht van bedrijven dat zij naast de basisinformatie (namen en adressen), ook meer gedetailleerde informatie over de betrokken actoren in hun toeleveringsketen publiceren. Hieronder valt bijvoorbeeld de exacte locatie van fabrieken, gegevens over het moederbedrijf, welk productieproces op de locatie plaatsvindt, en het aantal werknemers (mannen en vrouwen) in dienst per locatie. Deze informatie vergroot het inzicht in de veelal ondoorzichtige toeleveringsketens waar bijvoorbeeld meerdere bedrijven op hetzelfde adres staan geregistreerd of verschillende bedrijven dezelfde naam hebben.
Ketentransparantie essentieel bij maatschappelijk verantwoord ondernemen
Internationale richtlijnen voor verantwoord ondernemen, zoals de UN Guiding Principles on Business and Human Rights (UNGPs) en de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen, beschrijven de verantwoordelijkheid van bedrijven om hun toeleveringsketen te kennen en risico’s op mensenrechtenschendingen te identificeren en aan te pakken.
Ketentransparantie vergroot de toegang tot herstel voor gedupeerde werknemers en gemeenschappen
Ketentransparantie is essentieel bij maatschappelijk verantwoord ondernemen. Inzicht in toeleveringsketens geeft werknemers en de organisaties die hen vertegenwoordigen, zoals vakbonden, de mogelijkheid om contact op te nemen met bedrijven wanneer er problemen zijn en arbeidsrechten worden geschonden. Vakbonden of maatschappelijke organisaties kunnen met deze informatie bedrijven aanspreken op hun verantwoordelijkheid om schendingen aan te pakken. Ketentransparantie vergroot de toegang tot herstel voor gedupeerde werknemers en gemeenschappen.
Daarnaast vergemakkelijkt ketentransparantie de samenwerking tussen bedrijven die bij dezelfde leveranciers inkopen. Bedrijven werken vaak met veel verschillende leveranciers en onderaannemers. Arbeidsrechtenkwesties vereisen een gecoördineerde benadering en kunnen effectiever worden aangepakt wanneer bedrijven samenwerken. Bedrijven moeten dan wel kunnen achterhalen welke andere inkopende bedrijven afnemen bij hun leveranciers.
Ketentransparantie vordert te traag en gedeelde informatie is te beperkt
Recente rapporten laten zien dat steeds meer bedrijven transparanter worden over hun toeleveringsketens, maar deze ontwikkeling gaat te langzaam en beschikbare informatie blijft te mager. In de Fashion Revolution Transparency Index 2022 wordt benadrukt dat de vooruitgang in de wereldwijde mode-industrie nog steeds te traag verloopt. Zeker vijftig procent van de kledingmerken geven nog steeds geen informatie over hun directe leveranciers. Onderzoek van SOMO laat zien dat 35 van de 44 luxemerken van leerproducten zoals jassen, schoenen en handschoenen geen lijsten publiceren van hun leveranciers.
Het gebrek aan ketentransparantie is problematisch aangezien arbeidsrechtenschendingen vaak dieper in de keten plaatsvinden
Bedrijven publiceren vrijwel geen informatie over hun toeleveringsketens voorbij de directe leveranciers van eindproducten. Slechts 32% van de kledingmerken geeft informatie over leveranciers dieper in de keten (Fashion Revolution Transparancy Index 2022). Een recent rapport van SOMO over transparantie in de leerindustrie leert dat van de 100 bedrijven slechts 17 bedrijven informatie geven van leveranciers dieper in de keten, zoals leerlooierijen en de toeleveranciers van grondstoffen. Dit is problematisch aangezien arbeidsrechtenschendingen zoals kinderarbeid en dwangarbeid vaak dieper in de keten plaatsvinden.
Verbeterinitiatieven, zoals multi-stakeholder initiatieven, dwingen ketentransparantie onder hun bedrijven leden niet af. Sociale audit rapporten, nog steeds het belangrijkste middel voor bedrijven om hun verantwoordelijkheden voor het onderzoeken en tegengaan van arbeidsrechtenschendingen in te vullen, worden niet gepubliceerd. De wereld van sociale audits en certificering is grotendeels ondoorzichtig: door het gebrek aan transparantie kunnen audits van slechte kwaliteit ongecontroleerd onder de radar gedijen. Dit vergroot ketentransparantie dus niet.
Ketentransparantie moet worden verplicht
Het is belangrijk om een gelijk speelveld te bevorderen. Daarvoor moet er een minimumnorm zijn voor de openbaarmaking van toeleveringsketens door bedrijven. Alle bedrijven moeten openheid geven over hun toeleveringsketens waardoor mensenrechten- en arbeidsrechtenschendingen niet onopgemerkt blijven. De overheid moet ketentransparantie verplichten en daarom pleiten we er voor dit op te nemen in due diligence wetgeving.
Overheden kunnen transparantie ook bevorderen door douanegegevens over de import en export van goederen publiekelijk beschikbaar te maken. De Europese Unie doet dat nog niet, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Verenigde Staten.
